„Sosnowieccy Żydzi – historia przerwana". Wystawa w Pałacu Schoena Muzeum w 80. rocznicę likwidacji sosnowieckiego getta

Społeczność żydowska stanowiła integralną część Sosnowca przez ponad sto 150 lat. Była mniejszością liczną i znaczącą. Od połowy XIX wieku sosnowieccy Żydzi budowali lokalny przemysł, inwestowali w rozwój gospodarczy miasta, współdecydowali o miejskich przedsięwzięciach zasiadając w sosnowieckim samorządzie, angażowali się w działalność miejscowych organizacji społecznych, kulturalnych i zawodowych. Kres ich aktywności przyniósł wybuch II wojny światowej. W wyniku niemieckiej polityki eksterminacyjnej życie straciła zdecydowana większość żydowskich mieszkańców miasta. Tylko nieliczni, którzy ocaleli zdecydowali się powrócić do rodzinnego Sosnowca i w nim pozostać. Mimo odbudowy po 1945 roku życia społecznego i narodowego sosnowieccy Żydzi stanowili już mniejszość szczątkową, z upływem lat - śladową, by po 1968 r. prawie zniknąć z obrazu miasta.

Zobacz zdjęcia kliknij TUTAJ!

Wystawa odtwarza dzieje społeczności żydowskiej w Sosnowcu od momentu osiedlenia się jej w tym mieście, aż po kres jej egzystencji w mieście w okresie PRL. Na wystawie zaprezentowane są wybrane, najważniejsze wydarzenia z barwnej i bogatej historii sosnowieckich Żydów. Przybliżone zostały również losy niezwykłych ludzi, którzy tę historię tworzyli. Klamrą spinającą wystawę są współczesne zdjęcia miejsc związanych z żydowską historią miasta. Wystawa powstała w ramach obchodów 80. rocznicy likwidacji gett zagłębiowskich.

Prezentowane na wystawie zdjęcia, dokumenty i eksponaty pochodzą ze zbiorów:

• Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie [ŻIH]
• Archiwum Państwowego w Katowicach [AP w Katowicach]
• Archiwum Państwowego w Kielcach [AP w Kielcach]
• United State Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie [USHMM]
• Yad Vashem
• Ghetto Fighters House [GFH]
• Archiwum Massuah
• Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN [MHŻP]
• Muzeum Historycznego Miasta Krakowa
• Muzeum Śląskiego w Katowicach
• Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu
• Pałacu Schoena Muzeum w Sosnowcu
• Zgromadzenia Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus w Sosnowcu
• Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sosnowcu
• Avi Czapnika
• Leony Rapaport
• Dariusza Kmiotka
• Izabeli Küchnel
• Michała Sobelmana
• Adama Szydłowskiego
• Doroty Woyke

oraz z publikacji:

• „Sefer Sosnovits veha-sevivah be-Zaglembiyah”,red. Geshuri M.S, v. II, Tel Aviv 1973.
• Dariusz Kmiotek, Sosnowiec. Spacerownik historyczny, Dikappa 2011
• Sosnowiec, Fotoarchiwum, Dikappa 2008
• Rocznik Sosnowiecki i Kalendarz na rok 1899
• Zagłada żydostwa polskiego, album zdjęć, Łódź 1945

Kuratorkami wystawa są Anna Makarska (Pałac Schoena Muzeum w Sosnowcu) i Aleksandra Namysło (Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach). Projekt graficzny wystawy wykonał Piotr Jakoweńko, a za oprawę plastyczną wystawy odpowiada Joanna Krzysztofik. Współorganizatorem jest Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach

Wystawę w Pałacu Schoena Muzeum w Sosnowcu będzie można oglądać od 3 sierpnia do 1 października 2023 roku. W czwartek 3 sierpnia muzeum będzie czynne dla zwiedzających od godziny 18:00. Jednymi z partnerów wydarzenia są: Dziennik Zachodni i Nasze Miasto.

Wydarzenia towarzyszące:

dla dzieci

• 3 sierpnia 11:00 – „Złota korona królowej Ester” - warsztaty plastyczne inspirowane koronami przygotowywanymi na żydowskie święto Purim
• 10 sierpnia 11:00 - „Ekologiczne łapacze słońca” – warsztaty upcyclingowe inspirowane dekoracjami na żydowskie święto Sukkot.
• 24 sierpnia 11:00 -„Zabawy Izaaka i Racheli” – zajęcia inspirowane tradycyjnymi zabawami żydowskich dzieci.

dla wszystkich

• 10 sierpnia 17:00 „Koszernie nie tylko od święta” – prelekcja Adama Szydłowskiego (Fundacja im. Rutki Laskier) na temat żydowskiej kultury kulinarnej, połączona z degustacją potraw. Bilety w cenie 35 zł. Obowiązuje rezerwacja miejsc.
• 19 sierpnia 18:00 „Pieśni żydowskie” – koncert w wykonaniu zespołu „Mizrachi”.
• 7 września, godz. 17.00 „Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o polskich Żydach, ale baliście się zapytać” – spotkanie z Miriam Synger, autorką książki „Jestem Żydówką”
• 21 września, godz. 17.00 „Znani/nieznani sosnowieccy Żydzi – sylwetki wybrane” – prelekcja Anny Makarskiej połączona z kuratorskim oprowadzaniem po wystawie (w ramach Zagłębiowskich Czwartków)
• 23 września, godz. 10 „Wyobraź sobie getto” – spacer historyczny po terenie dawnego getta na Środuli. Prowadzący: Tomasz Grząślewicz. (Zbiórka pod pomnikiem braci Kożuchów, ul. Ujejskiego (Środula)
• 28 września, godz. 10.00 – 14.00
• „Sosnowieccy Żydzi – historia przerwana. W 80. rocznicę likwidacji sosnowieckiego getta” – sesja popularnonaukowa zorganizowana we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach