Żołnierze Wyklęci: W Żorach powstanie pomnik ku ich pamięci

Żołnierze Wyklęci

: W Żorach powstanie pomnik ku ich pamięci

„Żołnierze Wyklęci”, walczący z komunistami o wolną i niepodległą Polskę, patronują dzisiaj rondom (np. w Sosnowcu i Jaworznie), a także ulicom (np. w Warszawie). Co roku także Muzeum w Tarnowskich Górach razem z IPN organizuje konferencje naukowe na ich temat. Niedawno w Żorach zapadła decyzja, że powstanie w mieście Pomnik Żołnierzy Wyklętych. Zdecydowali o tym radni Żor na ostatniej sesji Rady Miasta Żory, podejmując stosowną uchwałę.

Co ciekawe, wśród walczących o wolną i niepodległą Polskę byli też żołnierze z naszego regionu. Jednym z nich był porucznik Wiktor Kania, mieszkaniec Żor, którego w kwietniu tego roku Minister Obrony Narodowej awansował do stopnia kapitana Wojska Polskiego. Na sesji RM byli obecni jego przodkowie: syn Wiktor, mieszkaniec osiedla 700-lecia (urodził się 20 dni po śmierci swojego ojca) oraz jego wnuk Michał Wojtynek, mieszkaniec Śródmieścia.

- Chciałbym, żebyśmy raz na zawsze rozliczyli się z przeszłością i budowali historię, która jest prawdziwa. Pomnikiem chcemy upamiętnić „Żołnierzy Wyklętych” z oddziału „Wędrowiec” i „Leśniczówka”. To nie jest w żadnym wypadku decyzja polityczna, czy ideologiczna. To wyraz hołdu i szacunku dla tych, którzy oddali życie za wolną i niepodległą Polskę – mówi Dariusz Domański, radny Żor i historyk z I LO w Żorach.

Jak będzie wyglądać pomnik? - To forma orła wydzierającego się zza krat. Płaskorzeźba orła w koronie i krzyż Konspiracyjnego Wojska Polskiego, umieszczony z prawej strony oraz nazwiska żołnierzy będą wykonane z brązu. Cokół i postument będzie zaś z piaskowca – mówi Ewa Pańczyk, miejska konserwator zabytków. Przy pomniku pojawi się też cytat: „Żołnierzom wyklętym miasto Żory”.

- Pomnik stanie w głębi cmentarza w żorskim Śródmieściu na Placu Pamięci, zlokalizowanym przy ul. Księdza Klimka. Znajdzie się około 5 metrów od muru obronnego. Teren zostanie uporządkowany. Być może pojawi się dodatkowa furtka na terenie cmentarza, żeby więcej mieszkańców mogło tu przychodzić – dodaje Ewa Pańczyk.

Pomnik wykona tyski rzeźbiarz Tomasz Wenklar, który rozpoczął już nad nim pracę. - Niezależnie ode mnie będą toczyć się prace budowlane i kamieniarskie, a ja zajmę się tworzeniem odlewów. Formę wykonam w glinie, a po jej zaakceptowaniu odleję w gipsie. Potem będą wykonywane przez firmę odlewy z brązu. Wszystko powinno zakończyć się na początku listopada tego roku – mówi nam Tomasz Wenklar, rzeźbiarz z Tychów, który wykonał także m.in. figurę konika morskiego na Rondzie Wodzisławskim w Żorach Czytaj więcej na ten temat!, pomnika Korfantego w Żorach i instalacji na Rondzie Niemieckim Kamp-Lintfort, czy posąg Ryśka Riedla przy przystanku w Tychach.

Cały pomnik ma być wysoki na 2,30 m, w tym sama płaskorzeźba orła będzie miała wymiary 1,5 na 1,5 m. Całość ma kosztować ok. 55 tys. zł. Odsłonięcie pomnika ma nastąpić w Żorach jeszcze w listopadzie tego roku.

Z powstania pomnika cieszą się najbliżsi por. Wiktora Kani, pseudonim „Andrzej”, który w marcu 1945 r. został mianowany przez komendanta wojewódzkiego Konspiracyjnego Wojska Polskiego zwierzchnim dowódcą na powiat rybnicki, pszczyński i cieszyński oraz komendantem powiatowym KWP „Leśniczówka” na powiat rybnicki.

- Dziadek, jako żołnierz AK, był na "czarnej liście". W nocy z 4 na 5 maja 1946 r. Kania zginął w niewyjaśnionych okolicznościach w wyniku obławy z udziałem znacznych sił Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i milicji. Mieszkańcy Osin przetransportowali jego zwłoki na cmentarz farny w Żorach. - Na szczęście ciało nie zostało zabrane, ale ubecy zdarli z niego mundur i dziadka pochowano w bieliźnie - mówi Michał Wojtynek, wnuk Kani. W 2004 r. Instytut Pamięci Narodowej nadał Wiktorowi Kani status pokrzywdzonego.

Z powstania pomnika cieszy się także historyk Domański. - Do tej pory była tylko mowa o tablicy pamiątkowej, ale prezydent zdecydował o pomniku. Dobrze, że tak wyszło – mówi Dariusz Domański.

- Moja rodzina też była związana z „Żołnierzami Wyklętymi”, nie ze Śląskiem, tylko z innym regionem Polski. Dobrze, że pomnik powstanie – dodaje Waldemar Socha, prezydent Żor.

Warto dodać, że w lutym 2011 r. Sejm RP przyjął ustawę o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”, który obchodzimy 1 marca jako święto państwowe.

Czytaj więcej na temat Wiktora Kani z Żor! ARCHIWALNE FOTO

Polub nas na Facebooku

ŻOŁNIERZE WYKLĘCI - info: Dariusz Domański:

Żołnierze sądzeni w procesie pokazowym w sali cieszyńskiego ratusza w 1946 roku.
1. BRANDYS BERNARD - lat 46, skazany za pomoc Konspiracyjnemu Wojsku Polskiemu,pochowany prawdopodobnie w Katowicach-Bogucicach.
2. PAWEŁ HECZKO - lat 40, skazany za działalność w KWP, pochowany prawdopodobnie w Katowicach-Bogucicach.
3. EMIL RUŚNIOK - lat 35,skazany za działalność w KWP, pochowany prawdopodobnie na cmentarzu ewangelickim w Katowicach.
4. ROBERT KOŁODZIEJ - lat 44, skazany za działalność w KWP, pochowany (?)
5. ZYGFRYD KOŁODZIEJ - lat 18,skazany za działalność w KWP,pochowany (?)
6. ERYK SZMAJDUCH - lat 32, skazany za działalność w KWP, pochowany (?)
7. WILHELM SZWAJNOCH - lat 42, skazany za działalność w KWP, pochowany (?)
8. BOLESŁAW SOBOCIK - lat 36, skazany za pomoc członkom KWP, pochowany prawdopodobnie w Katowicach-Bogucicach.
Osobno wspomniałem por. WIKTORA KANIĘ zginął w 1946 roku w Osinach w czasie obławy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Żołnierz Konspiracyjnego Wojska Polskiego. Dowódca oddziału "Leśniczówka". Spoczywa na żorskim starym cmentarzu.
a także: FRANCISZEK SKROBOL - lat 25, skazany za działalność w KWP, pochowany (?)
Wymienieni żołnierze współpracowali ze sobą w oddziale "Wędrowiec" i "Leśniczówka". Oddział "Leśniczówka" podporządkowany był Konspiracyjnemu Wojsku Polskiemu. Oddziały te działały na terenie powiatów: cieszyńskiego,pszczyńskiego i rybnickiego.
Dowódcą Konspiracyjnego Wojska Polskiego był słynny STANISŁAW SOJCZYŃSKI "WARSZYC". KWP działała od 1946 roku na terenie województwa łódzkiego,częściowo kieleckiego ,w województwie ŚLĄSKIM oraz poznańskim. 17 grudnia 1946 roku Komendanta KWP kpt. Sojczyńskiego i jego pięciu towarzyszy skazano na karę śmierci. "Warszyca" zamordowano w Łodzi, 9 lutego 1947 roku.
W 2009 roku Prezydent RP Lech Kaczyński nominował pośmiertnie kpt. Stanisława Sojczyńskiego na generała brygady.